Wygląd:
Ułożone warstwami w salaterce bułeczki z nadzieniem makowym, posypane startym piernikiem. Po przekrojeniu wyraźnie widoczne upieczone na brązowy kolor wierzchy i spody bułeczek oraz warstwy maku i ciasta drożdżowego.
Kształt:
Zależy od kształtu salaterki. Najczęściej podaje się je w okrągłej misce i wówczas bułeczki układa się w formie rozety. W przekroju kształt prostokąta z wyraźnymi warstwami jaśniejszego i ciemniejszego ciasta oraz nadzienia makowego rozłożone nierównomiernie.
Rozmiar:
Same bułeczki w rozmiarze ok. 10 x 3 cm ułożone w przynajmniej trzech warstwach w salaterce.
Barwa:
Zewnętrzna warstwa śliszek jest brązowa. Na przekroju wyraźnie widać trzy odcienie upieczonego ciasta: na zewnątrz brązowego, wewnątrz białego z paskami niebieskobiaławego nadzienia makowego.
Konsystencja:
Ciasto nasączone, wilgotne, ale nie mokre, miękkie, śliskie, rozpływające się w ustach. W dotyku lekko klejące. Wierzchnia i spodnia skórka ciasta miękka.
Smak:
Słodkie z wyraźnie wyczuwalnym smakiem maku, masła i piernika. Całość aromatyczna i dobrze skomponowana. Wszystkie aromaty i smaki wzajemnie się przenikają, wydobywając delikatnie korzenny smak piernika.
Dodatkowe Informacje:
Potrawa typowo wigilijna, znana w tej formie w najbliższej okolicy naszej wsi. Pod nazwą śliszki w innych rejonach Górnego Śląska znane są kluski.
Tradycja:
Potrawy z makiem, zwłaszcza desery, należą do tradycyjnych dań wigilijnych podawanych nie tylko na Śląsku, lecz także w Polsce i innych krajach słowiańskich. Maku jako odwiecznego symbolu płodności i urodzaju nie mogło zabraknąć na wigilijnym stole (M. Iwaszkiewicz, Gawędy o jedzeniu, Warszawa 1975). Najważniejszą potrawą wigilijną były makówki, gdyż inne potrawy (ryby, kapusta, groch) jadało się w ciągu całego roku, natomiast makówki nie, (…) gdyż nie uchodzi, bez makówki nie ma wiliji (wypowiedź Marii Sroki z Kostowa, pow. kluczborski [w]: Archiwum Instytutu Śląskiego w Opolu, sygnatura A 661).
Na Śląsku bardziej rozpowszechnione były zwykłe makówki, mniej pracochłonne i przygotowywane tylko na wigilię. W materiałach z badań etnograficznych prowadzonych na początku lat sześćdziesiątych na Śląsku Opolskim znajdują się opisy potraw wigilijnych i sposobu ich przyrządzania. Między innymi w opisach tych pojawiają się śliszki. Śliszki, które podawano także w Sylwestra i na Nowy Rok, są pozostałością starej tradycji, w której Boże Narodzenie i Nowy Rok zlewały się w jedno pasmo świąt zwane Godami – gody nowego roku ze starym, święto najdłuższej nocy w roku. Upieczone na Święta Bożego Narodzenia zawijaniec z makiem lub bułeczki z nadzieniem makowym na Sylwestra były czerstwe i często już suche, dlatego moczyło się je w mleku i podawało jako śliszki: (…) Na kolację matka i ona sama zostawiała z wigilii „śliszki” tj. bułki z makiem bez posypki na górze. Wobec tego, że śliszki wyszły w Nowy Rok moczyła je w mleku i posypywała piernikiem (Archiwum Instytutu Śląskiego w Opolu).
Wyraz „śliszki” w gwarach górnośląskich ma kilka znaczeń (Kartoteka Słownika gwar śląskich zgromadzona w Państwowym Instytucie Naukowym – Instytucie Śląskim w Opolu) i występuje w zasadzie w liczbie mnogiej: 1. Kluski kładzione łyżką do wrzątku 2. Zupa mleczna z drobnymi kluseczkami 3. Rodzaj podłużnych klusek nadziewanych serem 4. Podłużne kluski ze śrutu i surowych kartofli 5. Kluski z surowych ziemniaków 6. Podłużne bułeczki z ciasta drożdżowego z makiem 7. Świąteczne bułki z makiem 8. Potrawa wigilijna taka jak makówki, makowiec 9. Kluska do tuczenia gęsi 10. Nazwa ryby słodkowodnej z rodziny piskorzowatych – śliz, Nemachilus barbatulus – pospolitej w Polsce. Obecnie śliszki to potrawa przyrządzana rzadko, właściwie tylko w miejscowościach na pograniczu kozielsko-raciborskim.
Dziś zostały wyparte przez wyroby łatwiejsze i mniej pracochłonne, a jednocześnie dawniej bardziej rozpowszechnione makówki przygotowywane z bułki pszennej lub strucli (plecionki bez nadzienia), masy makowej i bakalii. O tym, iż przygotowywano makówki z „filowanego makiem ciasta” świadczą wypowiedzi mieszkańców, którzy podkreślają, iż w ich domu pieczono małe pszenne bułeczki bez nadzienia, z których przygotowywano wigilijne makówki.
Śliszki wpisane zostały na listę produktów tradycyjnych 7 lutego 2007 r. w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w woj. opolskim.
