Wygląd:
Okrągłe ciasteczka, kruche, upieczone na kolor złocisty.
Kształt:
Okrągły lub podłużny.
Rozmiar:
Średnica 3 cm, podłużne o długości ok. 5 cm.
Barwa:
Po upieczeniu złocista.
Konsystencja:
Stała.
Smak:
Smak lekko słodki z wyczuwalnym zapachem skwarków.
Dodatkowe Informacje:
Ciasteczka są chrupiące, kruche i lekkie. Produkty do wypieku ciastek są świeże, słonina pochodzi z uboju gospodarczego.
Tradycja:
Skwarki jako produkt wytapiania słoniny, zaliczane były do produktów o niskim „statusie” żywieniowym. Jak piszą badacze i etnografowie, ludność śląska żyła bardzo ubogo na przełomie XVIII i XIX wieku. Podstawowe pożywienie stanowił wówczas chleb – mięso i słonina pojawiały się od święta: (…) w tej nędznej chacie bez komina podaje się do stołu potrawy z mąki ziemniaczanej, kaszy gryczanej i kiszonej kapusty, a w wielkie święta – tylko ze słoniny i wieprzowiny (…) (Joachim Bahlcke, Śląsk i Ślązacy).
Dopiero w XIX wieku kuchnia śląska uległa przeobrażeniom – starano się, by potrawy były urozmaicone. Z tego okresu pochodzi umiejętność wypiekania ciastek ze skwarek (szpyrek), które są doskonałym przykładem takiego wykorzystania produktów, aby nic się nie zmarnowało. O staranności Ślązaków w zagospodarowaniu każdego kawałka mięsa, w tym także słoniny, wspomina Wera Sztabowa, opisując proces świniobicia: (…) słonina zostanie zasolona, przetopiona lub uwędzona, tak samo zresztą jak sadło (…).
Po przetopieniu słoniny pozostawały skwarki, które zazwyczaj odcedzano od smalcu, by dłużej zachował on świeżość. Ze skwarek pieczono ciasteczka, zwane właśnie ciastkami ze szpyrek: (…) w odległych czasach, gdy tworzyły się podstawy śląskiej kuchni, na Śląsku nie żyło się bogato. Ba, zdarzały się lata prawdziwych klęsk głodowych. Ludzie żyli tu zawsze bardzo oszczędnie, bez zbytku i wystawności. „Swoje musiało styknąć” mówiło się na Śląsku. Musiało więc starczyć to, co zebrało się z pola i co wyhodowano w gospodarstwie (…) (Krupnioki i moczka, Wera Sztabowa 1985 r., s. 7).
Smaczne ciasteczka ze skwarek nie powinny ulec zapomnieniu. Chętni do upieczenia tego przysmaku znajdą jego przepis w książkach kulinarnych jak np.: Ciasta i ciasteczka (1961 r.), Krupnioki i moczka (1985 r.) oraz Kuchnia śląska (1967 r.).
Opolskie ciasteczka ze skwarek wpisane zostały na listę produktów tradycyjnych 21 grudnia 2007 r. w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w woj. opolskim.
