Wygląd:
Okrągłe ciasto w kształcie babki. Po przekrojeniu babka ma kształt prostokątny, z lekko zaokrąglonymi rogami
Kształt:
Kształt zależny jest od formy, w której babka jest wypiekana
Wielkość:
Ciasto o średnicy około 20 cm (najczęściej z dziurą od kominka w środku) i wysokości około 10 cm
Barwa:
Z zewnątrz ciasto jest brązowe z ciemnym z ciemnym wzorem w kształcie paska, posypane cukrem pudrem. W środku ciasto babki jest koloru jasno-żółtego, poprzecinane ciemno-brązowawymi paskami ciasta z dodatkiem kakao, układające się w owalny kształt
Konsystencja:
Lekki, puszysty wypiek z widocznymi pęcherzykami powietrza. Wierzch babki jest kruchy, natomiast środek miękki i wilgotny
Smak i zapach:
Ciasto słodkie o wyczulanym smaku kakaowym, masy jajecznej i słodkich rodzynek. Zapach słodki, czekoladowy.
Tradycja:
Babka zista to tradycyjny, śląski rodzaj wypieku, który do dnia dzisiejszego wytwarzany jest w okolicach wsi Żyrowa w województwie opolskim. O silnym związku babki zistej ze Śląskim Opolem świadczy wpływ niemieckiej kuchni na kuchnie śląską, co zauważyć można w nazewnictwie potrawy. Powszechnie używana nazwa babki „sista” lub „zista” pochodzi od języka niemieckiego „Süste” i oznacza – słodka.
Przepisy na sporządzenie babki zistej znaleźć można w licznych opracowaniach, m.in. w książce Joanny Furgalińskiej pt. „Ślónsko Kuchnia dla Hanysów i Goroli”, 2015 r., s.108. W publikacji pt. „Kuchnia Śląska, Jodło – historia – kultura- gawra”, Marek Szołtysek również opisał proces przygotowania „zistej”. Wspomina: „Jest rzeczą oczywistą, że głównym i reprezentacyjnym ciastem na Śląsku jest kołocz. Czasami jednak dla odmiany Ślązoki lubią se ku kawie pomaszkecić czymś innym. Tym czymś może być zista, zwana także babkową, czyli babka ucierana (piaskowa) o smaku cytrynowym (…)”.
Przygotowanie babki zistej rozpoczyna się od ubicia jaj z cukrem, dodając stopniowo olej oraz wodę. Powstałą puszystą masę miesza się z przesianą mąką i dwiema łyżeczkami proszku do pieczenia. Ciasto dzieli się na dwie części. Do jednej dodaje się kakao, a do drugiej rodzynki. Do wcześniej natłuszczonej formy należy wlewać na przemian białe i ciemne ciasto. Babka zista powinna piec się w temperaturze 180ºC przez około 45-50 minut. Po wystudzeniu babkę można oprószyć cukrem pudrem.
Dawniej do wypieku babki zistej używano margaryny lub masła, zastępując je później olejem roślinnym. O zmianie tej wspomina Anna Myszyńska w publikacji pt. „Oberschlesische Erzählungen. Śląskie rozprawianie”: „Zarołz o froncie to my mieli zasiołny len, a za to z falksownity w Gogówku dostali my lniany olej. Smołcu boło szkoda (…)”. Aktualnie popularna jest wersja zarówno z dodatkiem masła jak i z olejem. Babka zista na oleju jest lekka i wilgotna, natomiast zista z masłem jest bardziej krucha.
Babka zista, zwana ucieraną czy piaskową, podawana jest także w kilku wariantach smakowych np. z dodatkiem soku i skórki z cytryny lub z migdałami.
Babka zista została wpisana na listę produktów tradycyjnych 16 grudnia 2019 r. w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w woj. opolskim.
