Wygląd:
Masa makowa z widocznymi bakaliami.
Kształt:
W zależności od naczynia.
Rozmiar:
W zależności od naczynia.
Barwa:
Ciemny, granatowy kolor maku z jasno złotym kolorem bakalii.
Konsystencja:
Gęsta, choć średnio zwarta masa.
Smak:
Słodki o zapachu maku.
Tradycja:
Dawniej mieszkańcy Górnego Śląska wierzyli, że podane na wigilię produkty żywnościowe zapewniały urodzaj odpowiednich roślin uprawnych i zgodnie z tym przeświadczeniem brak tych produktów mógł powodować konsekwencje natury gospodarczej. Do takich składników występujących w wigilijnym pożywieniu należały m.in. mak, miód, suszone owoce, pasternak, groch. Makówki należą do pięciu tradycyjnych potraw wigilijnych, które od 150 lat przygotowuje się na Śląsku. „(…) Na stole, bowiem oprócz opłatków zobaczy tylko pięć potraw: smażony karp, kartofle, kapusta z grochem, makówki i Moczka (…). Na podstawie ustnych przekazów rodzinnych w starych śląskich rodach można stwierdzić, że to, co się jada dzisiaj w wigilię, jadło się przynajmniej 150-200 lat temu. Jest to możliwe, ponieważ składniki tych produktów to mąka, mleko, cukier, mak, suszone owoce, ziemniaki, groch, kapusta oraz ryba (…). Od rana do wieczora je się makówki z bryją, czyli Moczką” (Marek Szołtysek, „Kuchnia Śląska-Jodło Historia Kultura Gwara”). Autorka książki pt. „Krupnioki i moczka, czyli gawędy o kuchni śląskiej” Wera Sztabowa opisuje dokładny przebieg wigilijnej kolacji: „A oto nadchodzi gospodyni z potrawą najbardziej chyba tego dnia wyczekiwaną – makówkami własnej roboty, według przepisu przekazywanego w rodzinie z matki na córkę. Przepisów na śląskie makówki jest sporo. Niegdyś były to bułki moczone w słodkim mleku wymieszane z miodem i tartym makiem. Z czasem przepisy na makówki ‘bogaciły’ się w inne smakowite dodatki”. Znane są również przepisy na makówki przygotowywane na wodzie i na mleku. Makówka była i nadal pozostaje typową potrawą związaną z obrządkiem świąt Bożego Narodzenia. Podawana jest prawie wyłącznie podczas kolacji wigilijnej, a jej przygotowanie w innej porze roku uznawane było do niedawna za symbol zacofania i nietaktu.
Makówka opolska została wpisana na listę produktów tradycyjnych 30 grudnia 2011 r. w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. opolskim.
