Wygląd:
Białokremowe (w zależności od gatunku użytych do nich ziemniaków mogą przechodzić nawet w kolor żółty), spłaszczone kulki z widocznym z jednej strony wgłębieniem (dziurką).
Kształt:
Spłaszczone kulki z widocznym z jednej strony wgłębieniem (dziurką), które robi się palcem.
Rozmiar:
W zależności od upodobań konsumentów – najczęściej kulki mają około 5 cm szerokości i 2,5 cm wysokości.
Barwa:
Kluski są koloru białokremowego, a czasami nawet lekko żółtego lub koloru żółtka (w zależności od gatunku ziemniaków użytych do ich przygotowania).
Konsystencja:
Są miękkie, ale zwarte, lekko śliskie.
Smak:
Delikatne w smaku z lekko wyczuwalnym zapachem ziemniaków. Pełnię smaku osiągają podane z sosem mięsnym (np. z rolad) lub ze stopionym masłem albo boczkiem.
Tradycja:
Przepis na kluski śląskie jest pielęgnowany i przekazywany w rodzinach z pokolenia na pokolenie. Według niego wiele gospodyń przygotowuje tę potrawę po dziś dzień – gości ona nie tylko na niedzielnym stole, ale także na przyjęciach weselnych, chrzcinach, komuniach, czyli wszystkich ważniejszych uroczystościach rodzinnych oraz w święta. O tym, że jest to potrawa bardzo popularna na Śląsku, świadczą liczne jej poświadczenia w materiałach archiwalnych Instytutu Śląskiego w Opolu: (…) jak przyszły święta lub wesela robiono kluski z dodatkiem gotowanych ziemniaków, jajka i mąki kartoflanej. Takie kluski jednak nie były przygotowywane przez gospodynie, „nie poradziły”, a tylko przez kucharkę (…). Kluski z dodatkiem mąki kartoflanej robi się przede wszystkim na wesela; jak nie dostaną mąki kartoflanej to tylko z pszennej, ale takie już nie smakują (z wywiadu z mieszkanką powiatu prudnickiego).
Po II wojnie światowej innowacją jest podawanie przy obiedzie poza ziemniakami klusek, tzw. guminowych (na ogół przeznacza się cztery kluski na jedna osobę). Wesele, na którym brakuje tej potrawy, uważa się za biedne. (…) Ponadto powinny być trzy rodzaje mięs: kotlety, rolady i drób. (…) W zależności od rodzaju mięsa podaje się ziemniaki (…) bądź kluski (do drobiu lub wspomnianych rolad). (Stare i Nowe Siołkowice, cz. I, Konsumpcja spożywcza, praca zbiorowa pod kierunkiem Mieczysława Gładysza, Wrocław – Warszawa – Kraków 1963, s. 167). Sposób przygotowania klusek wydaje się bardzo prosty – trzeba tylko uważać przy gotowaniu klusek, żeby nie rozpłynęły się w garnku (robić dokładnie według wskazówek). Są świetnym dodatkiem do mięs pieczonych (zwłaszcza rolad) i kapusty pod różną postacią. Aleksander Brückner w Słowniku etymologicznym języka polskiego (Warszawa 1985, s. 236) pisze: kluska, klucha, kluseczka, dawniej kloska, z niem. Kloss, Klösschen; od nas na całą Ruś przeszło, rus. klocka; niem. słowo toż co i Klotz, ’kloc’. Wiesław Boryś podaje nieco więcej informacji: kluska i klusek, zwykle kluski mn ’potrawa z ciasta’, w XVI w. klosek / klusek ’mączna potrawa; ugotowane bryłki ciasta’, kasz. klóska ’kluska’, klósk / klusk ’ts.’; zgr. klucha. Zapożyczenie z niem. Kloss ’bryła, skiba; kluska’, przyswojone za pomocą przyr. -ka i -ek (Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005, s. 236).
W Polsce znanych jest wiele rodzajów klusek, ale na terenie Śląska Opolskiego do najbardziej popularnych należą kluski śląskie (nazywane też przez niektórych kluskami biołymi, guminowymi / gumionymi, gumiklyjzami lub kartofelmelklezami). Znane są również kluski polskie (zwane też czornymi kluskami) z ziemniaków gotowanych i tartych na surowo, następnie kluski przitarte (prziciyrane), przyrządzane z tartych na surowo ziemniaków i mąki pszennej, kładzione łyżką na gotującą się wodę, kluski niemieckie, tj. z ziemniaków gotowanych i mąki pszennej oraz pranzunka, tj. potrawa z gotowanych ziemniaków rozmieszana z paroma łyżkami mąki pszennej lub ziemniaczanej prażona na ogniu (Stare i Nowe Siołkowice, cz. I., s. 156-157).
Kluski śląskie zostały wpisane na listę produktów tradycyjnych 19 stycznia 2007 r. w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. opolskim.
